Review sách Động Lực Chèo Lái Hành Vi

03/08/2024 bởi

Nguyễn Văn Thắng

Review sách Động Lực Chèo Lái Hành Vi

Khoảng 50 nghìn năm trước, con người chỉ bận tâm rằng hôm nay mình sẽ sống hoặc chết, họ bị chèo lái bởi động lực 1.0: nhu cầu tìm kiếm thức ăn và nước uống, nhu cầu tìm được chỗ trú ẩn an toàn và nhu cầu duy trì nòi giống. Vì lẽ đó họ buộc phải lao động săn bắn, hái lượm để tìm được cái ăn, và thỏa mãn nhu cầu tình dục bằng cách tìm kiếm bạn tình.

Cho đến một vài thế kỉ trước, những nhu cầu này vẫn là những động lực chính của con người. Tuy nhiên, khi đến thời công nghiệp hóa, mọi quy trình sản xuất đều trở thành những quá trình phức tạp hơn, những bài toán khó nhằn về trật tự xã hội, và các vấn đề xoay quanh nó xuất hiện, con người không hoạt động theo động lực 1.0 nữa. Họ bắt đầu phụ thuộc nhiều hơn vào động lực 2.0 ngoại lai hay còn gọi là phương pháp “cây gậy và củ cà rốt”, dựa trên hai khuyến khích là phần thưởng và sự trừng phạt từ một bên thứ ba.

Cơ chế hoạt động của phương pháp này dựa trên những mong muốn của con người trong xã hội hiện tại, các phần thưởng sẽ thúc đẩy hành vi mong muốn. Trái lại, sự trừng phạt sẽ ngăn chặn hành vi không đúng đắn. Cơ chế thưởng-phạt này đã được áp dụng vào giáo dục con người ngay từ khi chúng ta còn bé. Khi còn nhỏ, cô giáo thường mang đến những “phiếu bé ngoan” hình củ cà rốt để khuyến khích chúng ta trở nên ngoan ngoãn và nghe lời cô giáo hơn. Và đối với những đứa bé hư còn lại, cô giáo sẽ bảo chúng đứng úp mặt vào tường rồi dùng thước kẻ đánh vào mông hoặc tay để răn đe chúng không được phá phách, nghịch ngợm. Khi ta lớn lên một tí, củ cà rốt năm nào sẽ trở thành bằng khen, giấy khen, điểm mười khoe mẹ. Còn lại thì luôn là số không to tướng, hay vài dòng phê bình trong sổ liên lạc. Khi chúng ta bước chân ra ngoài xã hội, mong muốn đạt được phần thưởng “củ cà rốt” khiến chúng ta chăm chỉ làm việc để kiếm được nhiều tiền, phấn đấu để được lương cao, tiền thưởng quý, thưởng năm. Và chúng ta hạn chế cũng như sợ hãi khi làm sai một việc gì và bị trừ lương. Xã hội cứ thế vận hành theo động lực 2.0.

Tuy nhiên, trong cuốn sách Động lực chèo lái hành vi lần này, Daniel H.Pink đã chứng minh rằng, dù đã được sử dụng một cách phổ biến nhất và cũng như đã được áp dụng vào cơ chế vận hành của xã hội, phương pháp “củ cà rốt và cây gậy” đã cũ kĩ và không còn phù hợp để thúc đẩy mọi người vượt qua những thử thách trong thời đại hiện nay. Đó là khi người ta phát hiện ra con người làm việc không chỉ vì các yếu tố bên ngoài như thưởng phạt, mà còn vì động cơ bên trong bản thân mỗi người. Đó cũng chính là động lực 3.0 mà tác giả đang muốn đề cập đến. Ông nêu ra ba yếu tố tạo ra động lực thực sự:

Tự chủ – khao khát được làm chủ cuộc sống của chính mình.

Thành thạo – niềm thôi thúc không ngừng hoàn thiện và bổ sung kiến thức về các vấn đề bất kì.

Lý tưởng – khao khát được cống hiến không vì bản thân mình.

Ông nhấn mạnh một sự thật rằng động lực đến từ rất nhiều nguồn, mà dạng thức cao nhất là những cảm xúc từ sâu thẳm trong tâm hồn chúng ta và con người mà chúng ta muốn trở thành. Điều đó hoàn toàn khác biệt với những nhu cầu tối cơ bản nhất do động lực 1.0 dẫn dắt, hay cơ chế hoạt động đánh vào những mong muốn trong hành vi của con người theo động lực 2.0. Những phần thưởng vật chất như tiền bạc, các món hời béo bở,… rồi sẽ sớm mất đi công hiệu và các tác dụng phụ tai hại sẽ đến ngay sau đó. Trong công việc, khi mức lương được nâng lên cũng có nghĩa người nhân viên làm việc sẽ phải đặt ra cho mình một áp lực công việc, họ mất đi động lực bên trong do tác động tiền thưởng bên ngoài dẫn đến sự xao nhãng trong công việc. Chính vì vậy, chúng ta cần phải hướng sự tập trung đến một động lực nội tại sâu bên trong để có được sự thúc đẩy làm việc một cách tích cực và có được niềm vui trong công việc. Bởi thay vì cố gắng kiếm được nhiều lợi nhuận nhất, những người theo đuổi ý nghĩa của đời mình luôn muốn gì đó cho xã hội, điều đó luôn mang đến những sức mạnh lớn lao từ trong bản thân họ và họ có thể làm tất cả các công việc ấy theo ý thích, kể cả có không được trả tiền.

Động lực chèo lái hành vi đưa ra nhiều ý tưởng đột phá từ chính cách phân tích của tác giả, các biện pháp thực hành cũng như một thông điệp thức tỉnh: “Phần thưởng và trừng phạt trong cuộc sống chỉ có hiệu quả ngắn hạn như nước tăng lực, về lâu dài chúng sẽ gây ra hành vi tai hại và phá hủy động lực nội tại… Đối với nghệ sỹ, nhà khoa học, nhà phát minh, học sinh và tất cả chúng ta, nội động lực – điều thúc đẩy chúng ta làm gì đó bởi nó thú vị, thách thức và cuốn hút – là thứ thiết yếu đối với sự sáng tạo đỉnh cao.”

Mua sách chính hãng để ủng hộ tác giả:  Mua sách từ tiki

Written By

Nguyễn Văn Thắng

Nguyễn Văn Thắng

Yêu Kinh Doanh – Thích Cà Phê

Để lại một bình luận

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *